Mazowieckie echa Twórczości Cypriana Norwida
Niezwykłą wartość polskiej literatury romantycznej stanowi fakt, iż jest ona tak silnie zakorzeniona w całej różnorodności kultury regionalnej byłej Rzeczypospolitej trojga narodów przełomu VIII i XIX wieku. Każdy z naszych wielkich twórców ukształtowany został w mniejszym lub większym stopniu przez otaczający go świat krajobrazu, wrażliwości, obyczajów, dziejów tak istotnych dla miejsc swego dzieciństwa, młodości i dojrzewania. Mickiewicza ukształtowało w znaczącym stopniu jego pochodzenie z terenów Litwy, Słowackiego – z Ukrainy, na osobowość Krasińskiego i Norwida wpłynęło w sposób znaczący ich mazowieckie zakorzenienie. Choć w przypadku Zygmunta Krasińskiego, urodzonego w Paryżu i większość swego życia spędzającego za granicą, teza ta może wydawać się wątpliwą, trzeba pamiętać, iż lata dzieciństwa i młodości spędził on na Mazowszu, a jego tęsknota i świadomość więzi z krajobrazem regionu i historią Mazowsza była bardzo silnie wpisana w jego twórczość, zwłaszcza młodzieńczą.
Poetą jednak najsilniej związanym z ziemią mazowiecką i z racji urodzenia oraz pobytu przez 21 lat swego młodzieńczego życia na Mazowszu był niewątpliwie Cyprian Norwid. Żaden też z naszych wielkich twórców romantycznych nie eksponował tak silnie choćby miejsca swego urodzenia w izbie wielkiej „niebiesko malowanej”, w dworku podwarszawskim, „w zagrodzie ( … ) prostej, bezpoetycznej obwodu stanisławowskiego w Mazowszu, równej jak piaski ziemi”. Szum mazowieckich lip wspomnianych w liście do Lenartowicza, widok drzew owocowych tworzących granicę dworskiego warzywnika, doznania zapachów i barw kwiatów łąk Mazowsza powracały nawet w napisanej pod koniec życia w paryskim przytułku noweli „Stygmat”. To właśnie w niej, jak podkreślają to historycy literatury, jawi się „najpiękniejszy u Norwida rzut poetycki polskiego krajobrazu”. Zatrzymajmy się nad tym niezwykłym opisem zapamiętanych wrażeń ze spotkania z wiejską gęsiarką:
… razu jednego o południu stanęła przede mną, jakby obraz, niewielka równina?
