Mecenat artystyczny dworów ziemiańskich Mazowsza Północnego w XIX i XX wieku

Wstęp. 1. Chrzęsne – „Mekka warszaskich artystów”. 2. „Świat w słońcu” Władysława Podkowińskiego. 3. Inne dwory Mazowsza. Zakończenie.

Spośród wszystkich regionów Polski Mazowsze przez lata było wy­raźnie niedoceniane i lekceważone przez historyków sztuki. Relatywne zacofanie tego obszaru spowodowało, że nie wytworzyły się tu warun­ki dla powstania wielu magnackich fortun, które mogłyby stymulować rozwój architektury i sztuki. Dlatego też, niewiele jest na Mazowszu okazałych rezydencji magnackich. W zamian za to, Mazowsze jest regionem dość bogatym w siedziby zamożnej i średniozamożnej szlachty, tzw. dwory szlacheckie.

Na temat zagadnienia dworu szlacheckiego nie ma bogatej litera­tury. Problematyki dworu polskiego jako zjawiska kulturowego dotyczą materiały seminariów organizowanych od kilku lat przez oddział Kielecki Stowarzyszenia Historyków Sztuki. Problemem dworu szlachec­kiego, jako trwałego elementu polskiej kultury i sztuki, zajęła się rów­nież Marta Leśniakowska w swojej pracy: „Polski dwór”: wzorce archi­tektoniczne, mit, symbol, Warszawa 1992. Inne publikacje dotyczące tego tematu, to głównie literatura pamiętnikarska, publikowana ­z oczywistych względów – dopiero po 1989 roku. Tematyki dworów szlacheckich wyłącznie na Mazowszu dotyczą publikacje Tadeusza Ste­fana Jaroszewskiego i Waldemara Baraniewskiego: Po pałacach i dwo­rach Mazowsza, Warszawa 1995, oraz Pałace i dwory w okolicach Warszawy, Warszawa 1992. Prace te jednak pomijają niektóre, dość istotne siedziby szlacheckie, jak np. pałac w Chrzęsnem; ponadto sku­piają się głównie na zagadnieniach architektonicznych, pomijając inne funkcje, jakie spełniał dwór szlachecki.

Jolanta Boguszewska
Studia i Materiały do dziejów Powiatu Wołomińskiego (2005)