Gwara powiatu wołomińskiego. Fonetyka

Cel i miejsce badań

Praca niniejsza stanowi próbę ustalenia zbioru mazowieckich gwarowych cech fonetycznych, które jeszcze utrzymują się w mowie najstarszych mieszkańców powiatu wołomińskiego. Jak wiadomo powszechne niegdyś gwarowe fakty językowe zatarły się już w znacznym stopniu pod wpływem różnych czynników unifikujących takich jak powszechna oświata, czy środki masowej komunikacji (radio, telewizja, prasa), zwłaszcza w okolicach Warszawy. Mieszkańcy wsi opanowali częściowo system polszczyzny literackiej i są w pewnym sensie dwujęzyczni – z jednej strony w sytuacjach nieoficjalnych, rodzinnych czy sąsiedzkich, posługują się gwarą, z drugiej w kontaktach oficjalnych używają polszczyzny literackiej, mającej często szereg wtrętów gwarowych. W takich warunkach polszczyzna gwarowa szybko zanika. O ile kilkadziesiąt lat temu gwary utrzymywały się całkiem dobrze, tak, że można było znaleźć we wsi młodych informatorów wprawnie się nimi posługujących, o tyle obecnie jest to prawie niemożliwe.

Materiał gwarowy będący podstawą opracowania zebrano podczas badań dialektologicznych prowadzonych w listopadzie – styczniu 2005/2006 r. we wsiach: a) Borucza, gm. Strachówka; b) Guzowatka, gm. Dąbrówka; c) Klembów, gm. Klembów; d) Kukawki, gm. Jadów; e) Ruda, gm. Radzymin; f) Trojany, gm. Dąbrówka; g) Strachówka, gm. Strachówka; h) Zawady, gm. Radzymin.

W nagraniach udział wzięli najstarsi mieszkańcy powiatu wołomińskiego (11 osób) w wieku od 72 do 84 lat. Trzon materiału stanowią bezpośrednie wywiady z informatorami nagrywane w sytuacji oficjalnej na płyty MD, z wykorzystaniem dyktafonu cyfrowego Hi-MD firmy Sony. Uzyskany materiał (około 40 godzin) obejmuje swobodne rozmowy oraz odpowiedzi na pytania przygotowane na podstawie kwestionariusza do badań dialektologicznych K. Dejny.

Porównawczo wykorzystano materiał gwarowy zbierany z terenu powiatu wołomińskiego w znacznych odstępach czasowych: od początków XX wieku (prace K. Nitscha), poprzez lata dwudzieste – trzydzieste…