Armia Krajowa w II Rejonie „Celków” VII Obwodu „Obroża” 1939-1944 (1999)

Wstęp. 1. Teren działania. 2. Pierwsze dni okupacji. 3. Powstanie i rozwój organizacyjny ZWZ/AK na terenie II Rejonu. 4. II Rejon – lata 1940-1944. 5. Okupacji i konspiracji dzień powszedni. 6. Plan „Burza” na terenie II Rejonu. 7. Dalsze losy żołnierzy II Rejonu. 8. Biografie ko­mendantów II Rejonu.

II Rejon „Celków”, wchodzący w skład VII Obwodu Armii Krajowej „Obroża” obejmował w przybliżeniu teren przedwojennego powiatu warszawskiego. Rejon ten w strukturze organizacyjnej Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej stanowił najniższe ogniwo. Spośród ośmiu rejonów okalających Warszawę na kształt obroży, II Rejon był teryto­rialnie i ludnościowo najmniejszy.

Do tej pory konspiracja wojskowa w II Rejonie nie doczekała się opracowania obejmującego całokształt działalności. Najwięcej na ten temat pisze Jacek Zbigniew Sawicki w swojej pracy VII Obwód Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej „Obroża” (Warszawa 1990 r.). Frag­mentaryczne informacje można też znaleźć w Zeszytach Historycznych Na przedpolu Warszawy, wydawanych przez Okręg Warszawa – Po­wiat SZŻAK od maja 1994 r. do grudnia 1996 r. (zeszyt 1-13).

Materiałów źródłowych związanych z II Rejonem nie zachowało się wiele, dlatego za niezwykle cenne uznać należy dokumenty prze­chowywane w Archiwum Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego oraz w Wojskowym Instytucie Historycznym w Warszawie. Są to meldunki i rozkazy, które m. in. dotyczą stanów osobowych, uzbrojenia, awan­sów i odznaczeń, okresowych sprawozdań sytuacyjnych.

Dużą pomocą okazały się relacje pamiętnikarskie i inne akta prze­chowywane w zbiorach Środowiska Żołnierzy II Rejonu „Celków” oraz w zbiorach Środowiska Żołnierzy VII Obwodu „Obroża”. Relacje pamiętnikarskie, często subiektywne, pisane po latach, wymagały kry­tycznej oceny, weryfikacji i konfrontacji z innymi materiałami wiek w niektórych przypadkach były jedynym źródłem informacji. W trakcie pisania tej pracy wiele niejasności i luk udało się wyjaśnić rów­nież poprzez osobiste kontakty z żołnierzami „Celkowa”’.

Magdalena Yacoub
Studia i Materiały do dziejów Powiatu Wołomińskiego (2005)