Księżna Eleonora Czartoryska - Dziedziczka Radzymina
W ponad pięćsetletniej historii Radzymina najlepsze jej karty zapisała księżna Eleonora Czartoryska, która była właścicielką miasta w drugiej połowie XVIII wieku.
Pochodziła ze znanego czeskiego rodu Waldsteinów. Mając 14 lat, poślubiła dużo starszego od siebie Michała Fryderyka Czartoryskiego, najstarszego z trzech synów księcia Kazimierza Czartoryskiego, pana na Klewaniu i Żukowie. Mąż księżnej był Wielkim Kanclerzem Litewskim i jednym z najznakomitszych Polaków epoki Oświecenia. Ignacy Krasicki napisał o nim, że był „wiadomością praw i doskonałością przymiotów stawny„, a Gazeta Warszawska z 1775 roku, donosząc o jego śmierci, napisała „równą może, ale większej nigdy naszych kościołów dzwony całej ojczyzny nie ogłaszały straty nad teraźniejszością?”. Stanisław Trembecki, poeta epoki stanisławowskiej, autor wspaniałego wiersza na jego śmierć, w którym opisał całe życie księcia, wyraził myśl, że wielkie wypadki poprzedza śmierć wielkich ludzi: „Polska się przed tym zgonem rozpadła na ćwierci!”.
Czartoryscy mieli trzy córki: Antoninę, Konstancję i Aleksandrę. Dwie pierwsze były kolejnymi żonami Jana Jerzego Flemminga i zmarły obie w wieku 22 lat. Trzecia córka Aleksandra Ogińska przeżyła swoją matkę.
Księżna Eleonora po śmierci córki Antoniny wychowywała w Wołczynie, koło Brześcia – posiadłości rodowej Czartoryskich i Poniatowskich – jej córkę Izabellę, późniejszą „panią na Puławach” i „Matkę Ojczyzny” jak ją nazywali współcześni ze względu na jej wielki patriotyzm. Księżna w czasie pobytu w Wołczynie przyczyniła się wydatnie do restauracji tej posiadłości. Odnowiła pałac i park. Meble sprowadziła z Francji a drzewa do parku z całego świata. Była kobietą łagodną, spokojną i gospodarną. Również dzięki niej o rodzie Czartoryskich mówiono, że jest „małą rządną Rzeczypospolitą w dużej Rzeczypospolitej nierządnej”.
Jan Wnuk
Studia i Materiały do dziejów Powiatu Wołomińskiego (2005)
